خبرگزاری فارس ـ گروه قرآن و فعالیت‌های دینی: در ادامه انتشار شرح آیات منتخب قرآن و در پانزدهمین روز از ماه مبارک رمضان شرح و تفسیر آیات منتخب جزء ۱۵ قرآن کریم بر اساس تفسیر نور به همراه توضیحات حجت‌الاسلام محسن قرائتی تقدیم می‌شود.
آیه ۲۳ سوره مبارکه اسراء
«وَ قَضى رَبُّکَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِیاهُ وَ بِالْوالِدَینِ إِحْساناً إِمَّا یبْلُغَنَّ عِنْدَکَ الْکِبَرَ أَحَدُهُما أَوْ کِلاهُما فَلا تَقُلْ لَهُما أُفٍّ وَ لا تَنْهَرْهُما وَ قُلْ لَهُما قَوْلًا کَرِیماً» پروردگارت مقرّر داشت که جز او را نپرستید و به پدر و مادر نیکى کنید. اگر یکى از آن دو یا هر دو نزد تو به پیرى رسیدند، به آنان «اف» مگو و آنان را از خود مران و با آنان سنجیده و بزرگوارانه سخن بگو.
شرح آیه ۲۳ سوره مبارکه نساء توسط حجت‌الاسلام قرائتی
احسان به پدر و مادر در روایات اهل بیت (ع)
در احادیث، در مورد احسان به والدین بسیار سفارش شده و از آزردن آنان نکوهش به عمل آمده است: پاداش نگاه رحمت به والدین، حج مقبول است. رضایت آن دو رضاى الهى و خشم آنان خشم خداست. احسان به پدر و مادر عمر را طولانى مىکند و سبب مىشود که فرزندان نیز به ما احسان کنند. در احادیث آمده است: حتّى اگر تو را زدند، تو «افّ» نگو، خیره نگاه مکن، دست بلند مکن، جلوتر از آنان راه نرو، آنان را به نام صدا نزن، کارى مکن که مردم به آنان دشنام دهند، پیش از آنان منشین و پیش از آنکه از تو چیزى بخواهند به آنان کمک کن.[۱]
مردى مادرش را به دوش گرفته طواف مىداد، پیامبر را در همان حالت دید، پرسید: آیا حقّ مادرم را ادا کردم؟ فرمود: حتّى حقّ یکى از نالههاى زمان زایمان را ادا نکردى.[۲] از پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله سؤال شد: آیا پس از مرگ هم احسانى براى والدین هست؟ فرمود: آرى، از راه نماز خواندن براى آنان و استغفار برایشان و وفا به تعهّداتشان و پرداخت بدهىهایشان و احترام دوستانشان.[۳]
مردى از پدرش نزد پیامبر شکایت کرد. حضرت پدر را خواست و پرسش کرد، پدر پیر گفت: روزى من قوى و پولدار بودم و به فرزندم کمک مىکردم، امّا امروز او پولدار شده و به من کمک نمىکند. رسول خدا صلى الله علیه و آله گریست و فرمود: هیچ سنگ و شنى نیست که این قصه را بشنود و نگرید! سپس به آن فرزند فرمود: «انت و ما لک لا بیک» تو و دارایىات از آنِ پدرت هستید.[۴] در حدیث آمده است: حتّى اگر والدین فرزند خود را زدند، فرزند بگوید: «خدا شما را ببخشد» که این کلمه همان «قول کریم» است.[۵]
احسان به والدین، از صفات انبیاست
احسان به والدین، از صفات انبیاست. چنانکه در مورد حضرت عیسى علیه السلام، توصیفِ «بَرًّا بِوالِدَتِی»[۶] و در مورد حضرت یحیى علیه السلام «بَرًّا بِوالِدَیهِ»[۷] آمده است. والدین، تنها پدر و مادر طبیعى نیستند. در برخى احادیث، پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله و امیرالمؤمنین علیه السلام پدر امّت به حساب آمدهاند. «أنا و علىّ ابوا هذه الامّه»[۸] همچنان که حضرت ابراهیم، پدر عرب به حساب آمده است.[۹] «مِلَّهَ أَبِیکُمْ إِبْراهِیمَ»[۱۰]
اگر والدین توجّه کنند که پس از توحید مطرحند، انگیزه دعوت فرزندان به توحید در آنان زنده مىشود. «قَضى رَبُّکَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِیاهُ وَ بِالْوالِدَینِ إِحْساناً»
پیامهایی از آیه ۲۳ سوره مبارکه اسراء
۱- توحید، در رأس همه سفارشهاى الهى است. «قَضى رَبُّکَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِیاهُ»
۲- خدمت‌گزارى و احسان به پدر و مادر، از اوصاف موحّد واقعى است. «أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِیاهُ وَ بِالْوالِدَینِ إِحْساناً»
۳- فرمانِ نیکى به والدین مانند فرمانِ توحید، قطعى و نسخ نشدنى است. «قَضى»
۴- احسان به والدین در کنار توحید و اطاعت از خداوند آمده است تا نشان دهد این کار، هم واجب عقلى و وظیفه انسانى است، هم واجب شرعى. «قَضى رَبُّکَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِیاهُ وَ بِالْوالِدَینِ إِحْساناً»
۵- نسل نو باید در سایه ایمان، با نسل گذشته، پیوند محکم داشته باشند. «أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِیاهُ وَ بِالْوالِدَینِ إِحْساناً»
۶- در احسان به والدین، مسلمان بودن آنها شرط نیست. «بِالْوالِدَینِ إِحْساناً»
۷- در احسان به پدر و مادر، فرقى میان آن دو نیست. «بِالْوالِدَینِ إِحْساناً»
۸- نیکى به پدر ومادر را بىواسطه و به دست خود انجام دهیم. «بِالْوالِدَینِ إِحْساناً»
۹- احسان، بالاتر از انفاق است و شامل محبّت، ادب، آموزش، مشورت، اطاعت، تشکّر، مراقبت و امثال اینها مىشود. «بِالْوالِدَینِ إِحْساناً»
۱۰- احسان به والدین، حدّ و مرز ندارد. «بِالْوالِدَینِ إِحْساناً» (نه مثل فقیر، که تا سیر شود، و جهاد که تا رفع فتنه باشد و روزه که تا افطار باشد.)
۱۱- سفارش قرآن به احسان، متوجّه فرزندان است، نه والدین. «وَ بِالْوالِدَینِ إِحْساناً» زیرا والدین نیازى به سفارش ندارند و به طور طبیعى به فرزندان خود احسان مىکنند.
۱۲- هرچه نیاز جسمى وروحىِ والدین بیشتر باشد، احسان به آنان ضرورىتر است. «یبْلُغَنَّ عِنْدَکَ الْکِبَرَ»
۱۳- پدر و مادر سالمند را به آسایشگاه نبریم، بلکه نزد خود نگهداریم. «عِنْدَکَ»
۱۴- وقتى قرآن از رنجاندن سائل بیگانهاى نهى مىکند، «أَمَّا السَّائِلَ فَلا تَنْهَرْ» تکلیف پدر و مادر روشن است. «وَ لا تَنْهَرْهُما»
۱۵- هم احسان لازم است، هم سخن زیبا و خوب. «إِحْساناً … قُلْ لَهُما قَوْلًا کَرِیماً» بعد از احسان، گفتار کریمانه مهمترین شیوه برخورد با والدین است.
۱۶- در احسان به والدین و قول کریمانه، شرط مقابله نیامده است. یعنى اگر آنان هم با تو کریمانه برخورد نکردند، تو کریمانه سخن بگو. «وَ قُلْ لَهُما قَوْلًا کَرِیماً»
آیه ۲۴ سوره مبارکه اسراء
«وَ اخْفِضْ لَهُما جَناحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَهِ وَ قُلْ رَبِّ ارْحَمْهُما کَما رَبَّیانِی صَغِیراً» و از روى مهربانى و لطف، بالِ تواضع خویش را براى آنان فرودآور و بگو: پروردگارا! بر آن دو رحمت آور، همان‌گونه که مرا در کودکى تربیت کردند.
شرح آیه ۲۴ سوره مبارکه نساء توسط حجت‌الاسلام قرائتی
تواضع و درخواست رحمت از خدا برای پدر و مادر
۱- فرزند در هر موقعیتى که هست، باید متواضع باشد و کمالات خود را به رُخ والدین نکشد. «وَ اخْفِضْ لَهُما جَناحَ الذُّلِّ»
۲- تواضع در برابر والدین، باید از روى مهر و محبت باشد، نه ظاهرى و ساختگى، یا براى گرفتن اموال آنان. «وَ اخْفِضْ لَهُما … مِنَ الرَّحْمَهِ»
۳- فرزند باید نسبت به پدر مادر، هم متواضع باشد، هم برایشان از خداوند رحمت بخواهد. «وَ اخْفِضْ … وَ قُلْ رَبِّ ارْحَمْهُما»
۴- دعاى فرزند در حقّ پدر و مادر مستجاب است، وگرنه خداوند دستور به دعا نمىداد. «وَ قُلْ رَبِّ ارْحَمْهُما …»
۵- دعا به پدر و مادر، فرمان خدا و نشانه شکرگزارى از آنان است. «قُلْ رَبِّ ارْحَمْهُما …»
۶- در دعا از کلمه «رَبِّ» غفلت نکنیم. «قُلْ رَبِّ ارْحَمْهُما»
۷- رحمت الهى، جبران زحمات تربیتى والدین است. «رَبِّ ارْحَمْهُما کَما رَبَّیانِی» گویا خداوند به فرزند مىگوید: تو رحمت خود را دریغ مدار، و از خدا نیز استمداد کن که اداى حقّ آنان از عهده تو خارج است.
۸- گذشته خود، تلخىها و مشکلات دوران کودکى و خردسالى را که بر والدین تحمیل شده است از یاد نبرید. «کَما رَبَّیانِی صَغِیراً»
۹- پدر و مادر باید بر اساس محبّت فرزندان را تربیت کنند. «ارْحَمْهُما کَما رَبَّیانِی»
۱۰- انسان باید از مربّیان خود تشکّر و قدردانى کند. «ارْحَمْهُما کَما رَبَّیانِی»
آیه ۲۵ سوره مبارکه اسراء
«رَبُّکُمْ أَعْلَمُ بِما فِی نُفُوسِکُمْ إِنْ تَکُونُوا صالِحِینَ فَإِنَّهُ کانَ لِلْأَوَّابِینَ غَفُوراً» پروردگارتان به آنچه در درون شماست، آگاهتر (از خودتان) است. اگر صالح باشید، قطعاً او آمرزنده توبه‌کنندگان است.
شرح آیه ۲۵ سوره مبارکه نساء توسط حجت‌الاسلام قرائتی
پیامهایی از آیه ۲۵ سوره نساء
۱- از شئون ربوبیت خداوند، آگاهى اوست. «رَبُّکُمْ أَعْلَمُ»
۲- انگیزه ما در هر کار و در خدمت به والدین زیر نظر اوست. «رَبُّکُمْ أَعْلَمُ …»
۳- صلاحیتها مربوط به درون و انگیزههاست. «فِی نُفُوسِکُمْ إِنْ تَکُونُوا صالِحِینَ»
۴- اگر دل و درون، صاف و صالح باشد، دَر توبه باز است. «تَکُونُوا صالِحِینَ … لِلْأَوَّابِینَ غَفُوراً»
۵- توبه خود را با انابه پى‌درپى انجام دهیم. «اوابین»
۶- خداوند بخشاینده است، امّا شرط برخوردارى ما از مغفرت الهى، توبه است. «إِنْ تَکُونُوا صالِحِینَ … لِلْأَوَّابِینَ غَفُوراً»
۷- اگر از روى نادانى برخورد نامناسبى با والدین داشتهایم، با توبه مىتوانیم رحمت خدا را جلب کنیم. «صالِحِینَ … غَفُوراً» (با توجّه به آیه قبل)
۸- عفو و بخشش الهى از شئون ربوبیت اوست. «رَبُّکُمْ … غَفُوراً»
۹- یکى از نشانههاى صالح بودن انسان، توبه کردن است. «إِنْ تَکُونُوا صالِحِینَ … لِلْأَوَّابِینَ»
۱۰- گاهى از افراد صالح نیز لغزشى سر مىزند، که البتّه باید این کوتاهىها را با توبه جبران کرد. «إِنْ تَکُونُوا صالِحِینَ … اوابین»
پی‌نوشت‌ها
[۱] . تفسیر نورالثقلین
[۲] . تفسیر نمونه
[۳] . تفسیر مجمعالبیان
[۴] . تفسیر فرقان
[۵] . کافى، ج ۲، ص ۱۵۷
[۶] . مریم، ۳۹
[۷] . مریم، ۱۴
[۸] . بحارالانوار، ج ۱۶، ص ۹۵
[۹] . تفسیر نورالثقلین
[۱۰] . حج، ۷۸
انتهای پیام/
لینک خبر: https://eghtesadmand.ir/?p=28027
