پشت پرده مذاکرات هسته‌ای آمریکا با ایران از کتاب «جنگ خوب است»

به گزارش خبرنگار کتاب و ادبیات خبرگزاری فارس، کتابی که در آن از تحریم تا مسائل هسته‌ای ایران روایتی بدون روتوش را ارائه می‌کند «جنگ خوب است» نام دارد که از سوی انتشارات شهید کاظمی منتشر شده است. 

در این کتاب مصاحبه مدیران و مشاوران امنیتی ـ اطلاعاتی و مسئولان سیاست‌ خارجی آمریکا را می‌خوانید و با تعریف جدیدی از عبارت «امنیت ملی» در آمریکا آشنا می‌شوید. از زبان دولت‌مردان آمریکایی می‌شنوید که اولویت‌های سیاست‌خارجی آمریکا چیست و چه‌طور با یک استراتژی بی‌سرو‌صدا و نرم، مهره‌های اصلی سیاست و دفاعی کشورشان را از میان سران امنیتی این کشور انتخاب می‌کنند. با خواندن این مصاحبه‌ها متوجه می‌شوید که اتفاقاً دولتمردان آمریکایی ابایی ندارند از این‌که بگویند «من سرهنگم، نه حقوق‌دان!»

میزبان و پرسشگر این گفت‌وگوها «مایکل مورل» تحلیل‌گر اطلاعاتی آمریکاست. او در سال‌های گذشته به‌عنوان قائم‌مقام آژانس مرکزی اطلاعات آمریکا و دو بار به‌عنوان سرپرست سازمان سیا کار کرده است. مورل از آن دسته سیاستمدارانی است که رو بازی می‌کند و در مقاطع حساس مثل انتخابات و مسائل حیاتی مثل جنگ سوریه، اظهارنظرهای شفافی دارد. سال۲۰۱۴ کمیته اطلاعاتی سنا، گزارشی منتشر کرد درباره استفاده سیا از «تکنیک‌های بازجویی ارتقایافته!» همان زمان نه فقط مخالفان آمریکا، بلکه بسیاری از مردم و شهروندان آمریکایی اعلام کردند که منظور از این تکنیک‌های ارتقایافته، همان «شکنجه» است.

«نورمن رول» یکی از همکاران سابق مایکل مورل در سازمان اطلاعاتی آمریکا (CIA) است. کسی که سیاستمداران ارشد آمریکا، برای یافتن پاسخ سوال‌های‌شان درباره ایران، سراغ او می‌روند.

آنچه در ادامه می‌خوانید رویکرد مقامات آمریکایی درباره ایران است که به صراحت اعلام شده:

*«مایکل مورل»: بالاخره در یک نقطه، فشار تحریم‌ها آن‌قدر شد که ایران به انجام نشست و گفت‌و‌گو رضایت داد؟ 

«نورمن رول»درست است. گرچه، وقتی گزینه انجام گفت‌وگو با ایران مطرح ‌شد، دید کلی و عمومی این است که گفت‌وگو با ایران بسیار دشوار است، اما درحقیقت آسان است. وادار کردن ایرانی‌ها به گفتن چیزی که شما به‌عنوان پاسخ انتظارش را دارید، داستان متفاوتی است. بعد از انقلاب تا امروز، تماس‌های دوره‌ای و حتی عمومی با ایران داشته‌ایم، بر سر مسائلی مثل عراق یا افغانستان. البته ماجرای مک‌فارلین همچنان میان عموم خوش‌آوازه نیست، ولی در ابتدای ریاست‌جمهوری احمدی‌نژاد، چند بار تماس گرفته شد، برای این‌که آیا می‌شود بر سر این موضوع گفت‌وگو کنیم؟ پاسخ ایران این بود که: بله، ما مایل به گفت‌‌وگوییم. معتقدم تاثیر مجموع تحریم‌های وارد بر ایران، این است که اقتصادش به‌سرعت در حال کوچک شدن است. حدود ۱۰ درصد از اقتصاد ایران به‌دلیل تحریم‌ها از بین رفت. 

*«مایکل مورل»: این اعداد و ارقام شبیه زمان رکود اقتصادی است. 
«نورمن رول» دقیقا همین‌طور است و این وضع، بی‌وقفه در ایران ادامه دارد. حتی پیش از سال ۲۰۰۹، نگرانی‌های جدی از طرف مردم ایران در رسانه‌ها دیده می‌شد مبنی بر نارضایتی آنها از جهت‌گیری دولت‌مردان‌ بر سر این قضیه. تنها راه تغییر آن مسیر، ترمیم جریان‌های تجاری میان ایران و غرب، ایجاد شغل و انجام سرمایه‌گذاری‌های خارجی است که همه اینها درباره ایران، نیازمند رفع تحریم‌هاست. 

*«مایکل مورل»: در روند توافق هسته‌ای ایران در سال ۲۰۱۵، شما جزو مذاکره‌کنندگان نبودید. مانند وزیر امورخارجه یا وزیر دفاع یا رییس‌جمهور آمریکا جزو تصمیم‌گیرنده‌ها هم نبودید، فقط تحلیل‌گر بودید. به گروه‌های اطلاعاتی کمک کردید و به سیاست‌گذاران، هنگام انجام مذاکره یاری رساندید. از این توافق چه چیزی نصیب‌ ما شد؟ ایرانی‌ها از این توافق چه چیزی گیرشان آمد؟
«نورمن رول» فکر نمی‌کنم هیچ‌وقت بتوانم خودم را تحلیل‌گر بنامم. من نماینده گروه‌های اطلاعاتی بودم.

*«مایکل مورل»: بله، اما خیلی از این حرف‌تان مطمئن نیستم.
«نورمن رول» برای این‌که مسئولیت‌های تحلیل‌گران…

*«مایکل مورل»: این را در طول ۹ سال گذشته گفته‌اید…
«نورمن رول» می‌خواهم مطمئن باشم که در هیچ فهرستی من را به نام تحلیل‌گر نمی‌شناسند، یا حتی کارشناس هسته‌ای. اساسا آنچه از این توافق نصیب‌ ما شد، اینهاست: با رآکتور پلوتونیوم شروع می‌کنم؛ IR4 که ایران در اراک داشت، آن رآکتور از کار افتاد. قلب رآکتور اتمی به نام کالاندریا، با سیمان پر شد. یعنی نمی‌توان سیمان را از آن جدا کرد و همه چیزش را از نو سرهم کرد. این را هم چک کردیم که حداقل برای مدت چند سال ایران نمی‌تواند با استفاده از پلوتونیوم، سلاح بسازد.

*«مایکل مورل»: یعنی باید تمام بخش‌های رآکتور را از اول بسازد؟
«نورمن رول» باید یک سازه بسیار بزرگ را از نو بسازند و این بسیار سخت است. مقدار اورانیوم غنی‌شده با درصد پایین که ایران در اختیار داشت، ۱۲ هزار کیلوگرم بود. این خودش برای تولید تعداد زیادی اسلحه کافی است، هر زمان ایران تصمیم بگیرد، می‌تواند تولید سلاح را آغاز کند. بنابراین، ما توانستیم این میزان را به ۳۰۰ کیلوگرم کاهش دهیم.

*«مایکل مورل»: کاهش زیادی بوده!
«نورمن رول» بله، کاهش چشمگیری است و با این کاهش، ایران فقط میزان ناچیزی از نوترونیوم پایین در اختیار دارد و آنها طبق برجام ملزم‌اند این میزان را همین‌قدر پایین نگه دارند.

*«مایکل مورل»: برای چه مدت؟
«نورمن رول» به گمانم برای ۱۵ سال است، برای غنی‌سازی اورانیوم با درصد پایین. توافق هسته‌ای در ۱۵۰ صفحه تنظیم شد. وقتی می‌پرسید «چه مدتی؟» برای منافع مختلف ایران، هریک از این محدودیت‌ها متفاوت است. IR۱ اولین سانتریفیوژ برای سال‌های طولانی است. برای ۱۵ سال، نباید غنی‌سازی را از ۷/۳ درصد بالاتر ببرند. آنچه مهم است، «فوردو» همان مرکز مجهز، به یک مرکز تحقیقاتی تبدیل خواهد شد، با تعداد کمی سانتریفیوژ که کنترل و نظارت سختی روی آن انجام می‌شود. آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای دسترسی فوق‌العاده‌ای در ایران دارد و می‌تواند بر هر مرحله از کار، نظارت کند. از استخراج معدن تا آسیاب کردن و تولید کیک زرد، تبدیل کیک زرد به گاز و فعالیت سانتریفیوژها در ایران.

*«مایکل مورل»: این سطح از نظارت و کنترل برای آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای واقعا بی‌نظیر است!
«نورمن رول» بله، در تاریخ سابقه نداشته و آنها برنامه جامعی دارند. اما آنچه خیلی مهم است، این‌که آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای می‌تواند از نزدیک بخش‌های مختلف برنامه هسته‌ای ایران را زیر نظر داشته باشد. همه به از کار انداختن سانتریفیوژها فکر می‌کنند، اما سانتریفیوژ بسیار ظریف و حساس است. اگر تکان بدهیم، می‌شکنند. این توافق، کاری بیش از شکستن سانتریفیوژ انجام داد. توافق هسته‌ای با ایران، تمام سیم‌ها را از برق کشید و لوله‌ها را از کار انداخت. تصور این‌که ایران بخواهد همه اینها را از نو بسازد، مثل این است که بخواهید یک تلویزیون جدید به خانه بیاورید و روی دیوار نصب کنید. باید تمام سیم‌کشی‌ها داخل خانه انجام شود، تمام دوشاخه‌ها و… این را اضافه کنید به میزان زمانی که ایران نیاز دارد تا سلاح بسازد. 
علاوه بر این، آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای می‌تواند تمام تولیدات ایران را در زمینه قطعات یا تجهیزاتی که برای ساخت سانتیفیوژ لازم است، کنترل کند. این اتفاق مهمی است، زیرا اگر از اول بدانیم چند قطعه دارند و چه تعدادی را استفاده می‌کنند، این دو رقم را با هم جمع می‌بندیم و می‌توانیم بگوییم هیچ قطعه‌ای به جای دیگری منتقل نشده است.

*«مایکل مورل»: تقلب و پنهان‌کاری برای‌شان سخت‌تر می‌شود؟
«نورمن رول» بله بسیار سخت. یعنی باید یک صنعت تازه را صفر تا صد، از اول بسازند و آن را از چشم جهان مخفی نگه دارند که شامل مواد تخصصی و آموزش پرسنل متخصص و ساخت‌و‌ساز در مکان‌های خاص می‌شود. این کار خیلی دشوار است. 

*«مایکل مورل»: اگر اشتباه می‌کنم، شما تصحیح کنید. خیلی از بازرسی‌ها، تاریخ پایانی ندارد. مدت طولانی ادامه دارد. درست است؟
«نورمن رول» بله. محدودیت‌هایی وجود دارد که نمی‌شود به تمام نکته‌ها اشاره کرد. البته هرکسی می‌تواند متن برجام را در اینترنت بخواند و خودش متوجه شود! 

*«مایکل مورل»: البته من این کار را پیشنهاد نمی‌کنم! (می‌خندد) 
«نورمن رول» بله، کمی طولانی است. در بعضی موارد، محدودیت‌ها در طول زمان از بین می‌رود، اما نظارت آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای برای همیشه باقی می‌ماند. نکته دیگری را هم اضافه کنم مایکل! ممکن است با نگاه کردن به این توافق متوجه بعضی نکته‌ها نشویم. در این توافق، میزان قابل‌توجهی علم وجود دارد. با نگاه به توافق ایران، عموما یک موفقیت دیپلماتیک را می‌بینند که کاملا درست است. وزارت خارجه افراد فوق‌العاده با خِرَد و کوشایی را بر سر این پرونده گماشت که بالاتر از آنها در طول زندگی حرفه‌ای‌ام ندیدم. اما یک جنبه وسیع فنی هم در این مذاکرات نهفته است؛ هم ۵طرف گفت‌وگو و هم ایران. هریک از طرفین مذاکره، در پشت‌ صحنه این مذاکرات، علمی قوی و خرد‌کننده دارند.

*«مایکل مورل»: بله، خیلی باارزش است که جناب وزیر ارنست مونیز، وزیر نیرو و انرژی را پشت این میز مذاکره داشتیم. 
«نورمن رول» جناب وزیر مونیز، رییس دپارتمان فیزیک در دانشگاه ماساچوست بوده، با مدرک دکترا در فیزیک تئوری. یعنی بلد است با یک دستگاه کار کند! (می‌خندد) وقتی این آدم می‌گوید علمی که پشت این توافق وجود دارد، قابل اتکاست، به‌راحتی نمی‌توان این توافق را زیر سوال برد. 

*«مایکل مورل»: با تمام این تفاسیر، این چیزی نیست که هیچ‌گاه از شما بخواهند نظرتان را درباره‌اش بگویید. اما از دید نورمن رول، آیا این توافق خوب است یا بد؟ نظر شما در این‌باره چیست؟
«نورمن رول» نظر من این است؛ هر توافقی که قابلیت و توانایی دولتی چموش را برای تولید سلاح هسته‌ای کاهش دهد، توافق خوبی است. این حرف به این معنا نیست که نباید محدودیت‌های دیگری داشته باشد، یا این توافق راه فعالیت‌های محدودکننده دیگری را ببندد که درپیش گرفته‌ایم. اما با نگاهی به این توافق، می‌بینیم مذاکره‌کنندگان هم اعلام عمومی کردند که توافق‌نامه «برجام» فقط برای محدود کردن برنامه‌های هسته‌ای ایران انجام گرفته، سخت است که بگوییم مزایای خوبی ندارد.

*«مایکل مورل»: یادم رفت بپرسم؛ طبق توافق هسته‌ای، ایران فقط دو امتیاز دارد؛ رفع تحریم‌ها و به رسمیت شناختن حق آنها برای غنی‌سازی. درست است؟
«نورمن رول» صحیح است. به رسمیت شناختن حق غنی‌سازی برای ایران که بسیار قوی عمل کرد، چون مردمی هستند با تاریخی بی‌نظیر در کسب علم و موفقیت‌هایی در این زمینه. نمی‌خواستند اینها را از دست بدهند. اما مخالفان توافق، روی این مساله تمرکز می‌کردند و می‌گفتند: «نمی‌خواهیم کشورها حق غنی‌سازی هسته‌ای داشته باشند.» مخالفان از ابتدا این گله را داشتند. 

*«مایکل مورل» : مگر هر کشور عضو ان.پی.تی (NPT) حق غنی‌سازی ندارد؟
«نورمن رول» خب، ان.پی.تی در این‌باره کمی مبهم است. اینجاست که باید به وکلای دیپلماتیک رجوع کرد. 

*«مایکل مورل»: در ضمن، NPT به معنی «منع گسترش سلاح هسته‌ای» است.
«نورمن رول» بله، معاهده «منع گسترش سلاح هسته‌ای». اما موضع همه کشورها در این‌باره مبهم است. فکر خوبی نیست به هر کشوری در جهان اجازه بدهیم قابلیتی را توسعه دهند که می‌تواند به تولید سلاح هسته‌ای بیانجامد. 

*«مایکل مورل»: در اینجا دو نقد وجود دارد، یکی این‌که حالا ایران کاملا در کنترل و در چنگ ماست. درباره اعداد و ارقام رکود اقتصادی صحبت کردیم، ولی می‌توانستیم در توافق هسته‌ای، چیزهای بیشتری هم گیر بیاوریم. می‌توانستیم بازرسی‌های بیشتر و محدودیت‌های بیشتری وضع کنیم، نظر شما در این‌درباره چیست؟ 
«نورمن رول» من هم خیلی شنیدم که می‌گفتند ما ایران را در موضع ضعف قرار دادیم و این جای شک‌و‌شبهه‌ ندارد. ایران می‌تواند اقتصاد مقاومتی را سرلوحه کار خودش قرار دهد، می‌تواند از توانایی‌اش در مقابله با این وضعیت صحبت کند، اما اقتصادش شرایط بسیار وخیم و وحشتناکی را می‌گذراند. همیشه می‌گویم تحریم‌ها آن‌قدر موثر بود که ایران را پای میز مذاکره بنشاند، اما سال‌ها باید طول می‌کشید که ایران را سر میز مذاکره‌ای بیاوریم که هر توافقی را به هر قیمتی قبول کند! دیپلماسی، هنر مصالحه است. فکر کنم یکی از بهترین نکته‌‌های این مصالحه، این است؛ در حالی‌که بسیار از ایرانی‌ها از این توافق خوشحال بودند، رهبرشان با صدای رسا گفت که از این توافق ناراضی است. خیلی از ایرانی‌ها متوجه شدند آمریکا تحریم‌های زیادی را برنداشت. آمریکا در تعهدات توافق هسته‌ای، صادق نبود. رهبر ایران در جایی گفت ما «نرمش قهرمانانه» نشان دادیم. عین نقل قولش این بود: «موضع ایران در مذاکرات هسته‌ای، مانند کشی‌گیری بود که مقابل حریف، انعطاف نشان داده، به شرطی که یادش نرود حریفی وجود داشته است.» 

*«مایکل مورل»: دومین نقد این است که خودتان هم به آن اشاره کردید؛ توافق هسته‌ای موسوم به برجام، شامل تمام اعمال بد ایران نیست ازجمله، توسعه و تولید موشک دور‌بُرد! تنها هدف ایرانی‌ها این است که یک موشک بالستیک قاره‌پیما رویش سوار کنند. 
«نورمن رول»البته ایران اصلا موشک بالستیک قاره‌پیما ندارد، فضای این را ندارند که به سمت ساخت چنین موشکی بروند.

*«مایکل مورل»: این اولش است. کره‌شمالی هم اولش همین‌طور بود. درباره خیلی‌های دیگر هم تازه شروعش است. اما مهم‌تر از آن، رفتار بدشان در منطقه است و حمایت از تروریسم، یاغی‌گری، قساوت بشار اسد و تمایل‌شان برای محو کردن اسراییل از صحنه روزگار. حداقل تمایل رهبرشان که این را نشان می‌دهد. تمایل‌شان برای صدور انقلاب‌، برای این‌که قدرت مطلق منطقه باشند و… 
«نورمن رول» تأدیب آمریکا. گروهی در ایران هستند که به‌طور جدی روی پرونده «رابرت لوینسون» کار می‌کنند. 

*«مایکل مورل»: دومین نقد درباره برجام، این است که ایران در چنگ‌تان بود، اما هیچ‌یک از این موارد را پیگیری نکردید و خواستار نشدید. پاسخ شما به این انتقاد چیست؟
«نورمن رول» اولا سیاست این‌طور اقتضا می‌کرد که ندانیم اینها دست‌یافتنی‌اند یا نه. زمانی‌که مذاکرات هسته‌ای شروع شد، باور نداشتیم که می‌توانیم به مقاصد خود برسیم. کابینه اوباما قصد داشت یکی از جدی‌ترین تهدیدهای خود را درباره این استراتژی در منطقه و قابلیت تولید سلاح هسته‌ای توسط ایران، به کار ببندد. بعد از آن، می‌توانست در هریک از این زمینه‌ها به‌طور جداگانه تهدیدهایی را عملی کند. در آن زمان، وزیر امورخارجه، «جان کری» و تیمش، به درستی گفتند می‌توان از ابزار دیگری استفاده کرد. سوال اینجاست که آیا از آن ابزار دیگر استفاده شد؟ و یکی دیگر از نقدهایی که به این توافق گرفته می‌شود، این است که شما با رفع تحریم‌ها، از این رژیم دفاع می‌کنید. در برخورد با رژیم دیگری، چنین رفتاری برای اعمال تحریم‌ها نخواهیم داشت. صادقانه بگویم، این مورد درست بوده است. امروز سفیران اروپایی را می‌بینید که در مجامع عمومی می‌ایستند و با صدای بلند از عدم لزوم حمایت از منافع تجاری صحبت می‌کنند. کمی مبهم است، ولی اینها قدم‌هایی است که برای طرد ایران بر‌می‌دارند.

*«مایکل مورل»: آنها ترجیح می‌دهند اجناس خود را بفروشند؟
«نورمن رول» حرف‌شان این است که از منافع تجاری خود پشتیبانی کنند. 

انتهای پیام/